Ime Pregrade

Opće je poznato da se ime Pregrade spominje prvi put 1334. godine u popisu župa zagrebačkog arhidakonata te da je Pregrada prva na popisu, vjerojatno zbog svog značaja u to vrijeme. No, povremeno se pojavljuju dvojbe o porijeklu i značenju toga imena; ustvari, dvojbi o tome uopće nema.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Toponim Pregrada u sebi sadrži korijen grâd naširoko rasprostranjen ne samo u područjima s hrvatskim življem, već i po svim slavenskom zemljama.Taj korijen i sam danas egzistira kao opća imenica, a označava veće naseljeno mjesto (sinonimi: urbs, civitas, polis, varoš ...). U prvotnom, nama dostupnom značenju grâd označava ogradeno mjesto, potom utvrđeno mjesto itd.
Ime Pregrade nastalo je tzv. prefiksalnom tvorbom a u pogledu te tvorbe tobože se pojavljuju dvojbe da li se radi o prefiksu pred, prije ili pre (pred- grad(a), pri(j)e-grada, pre-grada).

Nedvojbeno se radi o tipu tvorbe pre-grada, a ovaj zaključak izvodimo iz slijedećih premisa:
-pred-grad(a), (predgrad-a ) - ova tvorba čini se privlačnom zbog činjenice da se naselje Pregrada nalazi ispred srednjovjekovnog grada Kostela čime bi bilo uvjetovano njeno ime. No uobičajeno je bilo da se položaj takvog naselja obilježi pojmom podgrađe, podgradci (npr. Podgradci kod Bosanske Gradiške) otkud i često prezime Podhraški (=podgradski).U tom slučaju takoder ne bi ispao suglasnik d pa bi ime današnje Pregrade glasilo Predgrad(a) kao što u slučaju Podgradci nije realizirano Pogra(d)ci niti se ne govori pregrađe, nego predgrađe za naselja nadomak nekog grada.
-pri(j)e grada - nije vjerojatno jer bi eventualnim kajkavskim ekavskim izgovorom prefiksa prije- pre- naglasak na imenu Pregrada bio dugačak, a u nekim selima u okolici Pregrade gdje se govori mlieke, liepe ta bi se imenica izgovarala kao Priegrada. Naglasak u izgovoru imena Pregrade je na prvom slogu, kratak je i silazan, a na a ostaje nenaglašena dužina .

 

 

 

 

 

 

 

Ime Pregrade nastalo je, dakle, prefiksalnom tvorbom, pre-grada. U općem značenju to je imenica koja označava objekt, tijelo koje nešto pregrađuje. Doista, masiv Kunagore i okolnih bregova i planina pregrađuje relativno nizinski i niskobrdski prostor na potezu Zagreb - Pregrada i prostor koji slijedi, sutlansku dolinu itd. Tome u prilog ide još jedan argument koji će i laicima biti razumljiv. Naime, mnoštvo je toponima u okolici Pregrade, a oni su i najstariji, nastalo upravo prema konfiguraciji i karakteristikama tla: Klanjec i Klanečno (klanac), Hum na Sutli (hum), Ravnice (ravnica), Vrljanšćica (vrlet), Dobrava (dubrava=šuma), Mokrice (mokro), Bistrica (brzac) ...

Noviji toponimi nastaju najčešće intervencijom utjecajnih društvenih skupina koje mijenjaju toponomastičku kartu prema snazi svoga utjecaja, ali se ti toponimi snagom novih utjecaja lakše ponovno mijenjaju. Ime Pregrada ima stabilan temelj i malo je vjerojatno da će ga netko moći mijenjati kao što je malo vjerojatno da će se promijeniti i smanjiti gore zbog kojih je dobila ime.

 

Tekst: Boris Krizmanić